Kitap Adı : Osmanlılarda Sağlık 1-2 / Arşiv Belgeleri Yazar : Coşkun Yılmaz– Dr. Necdet Yılmaz
ISBN : 975- 00993-1-1
Yayınevi : Biofarma Yayınları
Çeviren: Hilmi Saran
Basım Tarihi /Yeri: 2006 ,
Sayfa Sayısı : 800
Boyutları : 13,5 x21 cm
Fiyatı: 380.00 YTL
Kitap Açıklaması :
Bu eser, Osmanlı tıp tarihi araştırmalarına çok ciddi katkılar sağlayacak bir çalışmadır. Hem Osmanlı sağlık tarihinin çeşitli konularına tahsis edilen makalelerin, hem de sağlıkla ilgili arşiv vesikalarının aynı kitapta buluşması büyük bir imkandır. Konularında uzman bilim adamları tarafından telif edilen makaleler, farklı mesleklere mensup geniş kitlenin yanında, arşiv belgelerinden istifade edecekler için de giriş niteliğindedir. Bilgi, uzmanlık, zaman, imkan ve mekan açısından ulaşılması pek de kolay olmayan arşiv vesikaları da ilgililerin istifadesine sunulmaktadır. Kitaptaki belge sayısı 1500-2000 arasındadır ve bu sayı son derece önemli bir rakamdır. Bunlar Başbakanlık Osmanlı, Topkapı Sarayı, Vakıflar Genel Müdürlüğü, Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü, Şer iyye Sicil arşivleri ve çeşitli kütüphanelerde seçkin bir ekibin yoğun mesaisiyle milyonlarca vesika arasından binlerce belge tespit edilerek çeviri yazısı hazırlanmak suretiyle oluşturulmuştur. Yayınlanan belgeler, tespit edilen binlerce vesika içerisinden, içerik, konu, coğrafya, tür, ait oldukları dönem, gördükleri işlem ve örnekleme gibi kriterler doğrultusunda belirlenmiştir. Ayrıca, resmî kayıtlar, mahkeme hükümleri, vakfiyeler, fetvalar gibi belge türlerinin aynı kitapta neşredilmesiyle de, eşine pek rastlanmayan bir çalışma yürütülmüştür. Özetlerin İngilizce’ye çevrilmesi ise konunun dünya gündemine taşınması açısından dikkate değer bir tercihtir.
Bu eser, Osmanlı tıp tarihi araştırmalarına çok ciddi katkılar sağlayacak bir çalışmadır. Hem Osmanlı sağlık tarihinin çeşitli konularına tahsis edilen makalelerin, hem de sağlıkla ilgili arşiv vesikalarının aynı kitapta buluşması büyük bir imkandır. Konularında uzman bilim adamları tarafından telif edilen makaleler, farklı mesleklere mensup geniş kitlenin yanında, arşiv belgelerinden istifade edecekler için de giriş niteliğindedir. Bilgi, uzmanlık, zaman, imkan ve mekan açısından ulaşılması pek de kolay olmayan arşiv vesikaları da ilgililerin istifadesine sunulmaktadır. Kitaptaki belge sayısı 1500-2000 arasındadır ve bu sayı son derece önemli bir rakamdır. Bunlar Başbakanlık Osmanlı, Topkapı Sarayı, Vakıflar Genel Müdürlüğü, Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü, Şer iyye Sicil arşivleri ve çeşitli kütüphanelerde seçkin bir ekibin yoğun mesaisiyle milyonlarca vesika arasından binlerce belge tespit edilerek çeviri yazısı hazırlanmak suretiyle oluşturulmuştur. Yayınlanan belgeler, tespit edilen binlerce vesika içerisinden, içerik, konu, coğrafya, tür, ait oldukları dönem, gördükleri işlem ve örnekleme gibi kriterler doğrultusunda belirlenmiştir. Ayrıca, resmî kayıtlar, mahkeme hükümleri, vakfiyeler, fetvalar gibi belge türlerinin aynı kitapta neşredilmesiyle de, eşine pek rastlanmayan bir çalışma yürütülmüştür. Özetlerin İngilizce’ye çevrilmesi ise konunun dünya gündemine taşınması açısından dikkate değer bir tercihtir.
Kitabın bir zenginliği de birinci dereceden kaynak özelliğine sahip yüzlerce görsel materyale yer verilmesidir. Editörler tarafından kütüphane, müze, merkez ve özel arşivlerden büyük gayretlerle temin edilen, sanat ve tarihî değeri yüksek bu materyal, esere ayrı bir derinlik kazandırmıştır.
Yazı ve yayın kurulu üyelerinin meslek farklılığıyla interdisipliner bir mahiyete sahip, geniş bir ekibin gerçek anlamda takım çalışmasının mahsulü olan eser, bu alanda Türkiye deki az sayıda başarılı örneklerden birisi olmasıyla da önemlidir.
Neticede, proje safhasından planlamaya, muhtevanın hazırlanmasından tasarım, baskı ve cildine varıncaya kadar her aşaması titizlikle takip edilen, kendisine özgü pek çok hususiyete sahip, benzer çalışmalara örnek olabilecek ve takdirle karşılanacak bir eser hazırlandı.
--------------------
Osmanlı İmparatorluğu'nda vakıflara misafirler gelir, onlara hizmet edilir, atları, develeri doyurulur, hasta ise şifahanelerde tedavi edilirdi. Sağlık hizmetleri Dâruşşifâ kurumunda ücretsiz olarak yapılırdı. İki cilt halinde yayınlanan 'Osmanlı'da Sağlık' Osmanlı'nın vakıf medeniyetine ve sağlığa verdiği önemi ortaya koyan, görsel malzemeleriyle de okuru ziyadesiyle doyuran önemli bir kaynak eser.Osmanlılarda Sağlık=Health In The Ottomans 1-2, yayın hayatına girdiği ilk günlerden beri ismini duyduğum ancak henüz elime alıp inceleme fırsatı bulamadığım muhteşem bir eserdi. Bu eserin her sayfasında adeta farklı lezzetler tattığım bir cazibeye tutulduğumu itiraf etmeliyim. Eser hakkında söylenecek o kadar çok şey var ki açıkçası nereden başlayacağımı bilemiyorum. Dilerseniz yayın hayatımıza zengin bilimsel bir kaynak eser olarak giren bu çok mühim iki cilt eserin önemini daha yakından anlamak için Osmanlı'da Vakıf Medeniyeti'nin bugünün insanlığına nasıl bir miras bıraktığını anlamaya çalışalım ve vakıf ruhunun yeniden ihya edilmesi noktasında çaba sarf edelim.
Osmanlıların vakıf hizmetleri içerisinde 'sağlık' mevzuunun çok önemli bir yer tuttuğunu söyleyebiliriz ancak sağlık hizmetinin vakıf müessesesinde tek bir hizmet alanı olduğunu söyleyemeyiz. Halen Devlet Arşivleri'nde muhafaza edilen ve bir vakfın tüzüğünün, amaç ve gayelerinin yazılı olduğu vakfiyeler bize vakıf hizmetlerinin zenginliğini haber vermektedir. En eski vakfiye 1074 tarihlidir. Vakıflar sonsuza dek var olmak üzere ilk kez Hz. Peygamber döneminde insana hizmet gibi manevi bir gaye üzerine kurulmuş çok önemli bir müessesedir. İslam Medeniyeti varsa, vakıflar sayesinde vardır.
Ecdadımız, vakıf hastanelerinde doğmuş, vakıf beşiğinde sallanmış, vakıf bahçelerinde büyümüş, vakıf kurumlarında çalışarak hizmet etmiş, terki dünya eyleyince de vakıf teneşirinde yıkanmış ve vakıf kabristanına defnedilmiştir. İşte size beşikten mezara kadar vakıf ruhunun nasıl ihya edildiğinin kanıtı... Vakıf arazilerinde kurulan bedestenler, muvakkithaneler, kütüphaneler, dâruşşifâlar, kervansaraylar, hanlar ve hamamlar toplumun sosyal ihtiyaçlarına büyük ölçüde cevap veriyordu. Misafirler gelir, onlara hizmet edilir, atları, develeri doyurulur, hasta ise şifahanelerde tedavi edilirdi. Sağlık hizmetleri Dâruşşifâ kurumunda ücretsiz olarak yapılıyordu. Ve işte size Osmanlı döneminde kurulmuş olan bazı vakıfları aktarmak istiyorum. Ne kadar ince, ne kadar zarif bir anlayışın bir zamanlar bu topraklarda dünyaya medeniyet dersi verdiğinin de bir derkenarı olacaktır: Öyle vakıflar vardır ki mesela, caminin müezzinine sabahleyin erken kalkıp erken ezan okuması için bütçe ayrılıyordu. Çünkü insanlar hasta, "bir sabah olsa da geçse" diye düşünürler.
AİLE İÇİ UYUM İÇİN KURULAN VAKIF
Yine evde kırılan eşyanın yerine yenisini koyarak karı koca arasındaki anlaşmazlığın telafi edilmesi için vakıf kurmuşlardır. Göçmen Kuşlar Vakfı adı altında kuşların uçuş güzergâhlarında yaralanıp düşmeleri halinde onların tedavisini yaparak sürüsüne yetiştirmek üzere çalışma yapmışlardır. Bu ne kadar ince bir medeniyettir, anlayıştır... Onun için diyorum ki: Gelin ecdadımızın bizlere miras bıraktığı Vakıf Medeniyeti ruhunu yeniden ihya edelim ve etrafımızdaki çok muhterem ilim erbabının ortaya koyduğu eserlere sahip çıkalım. Yazımızın baş kısmında ifade ettiğim muhteşem eser Osmanlılarda Sağlık, günümüze ışık tutan bir eser. Birbirinden önemli makalelerin yanısıra okuyuculara görsel bir ziyafet sunuluyor.
Osmanlı'da Sağlık, ülkemizin önde gelen akademisyenlerinin de katılımıyla 70 kişilik bir ekip tarafından hazırlanmış. Uzmanlar tarafından Osmanlı tıp tarihi araştırmalarına büyük katkılar sağlayacak, bu alanda bir kilometre taşı olarak kabul edilen eserin proje yöneticiliğini ve editörlüğünü Dr. Coşkun Yılmaz ve Dr. Necdet Yılmaz, Yayın Kurulu Başkanlığı'nı da Prof. Dr. Mehmet İpşirli üstlenmiş.
Pekçoğumuzun sadece kütüphaneler vasıtası ile ulaşabileceği bu esere bir kütüphaneci gözüyle baktığımda eserin gerçek anlamda bilimsel bir eser olduğunu görüyorum. Sadece eserin bibliyografyası ve dizininin sayfa sayısı 80. Hemen hemen tüm sayfalarda konularına uygun olarak itina ile seçilmiş olan görsel materyaller (hat, tezhip, minyatür, ferman vs.) arşivlerin derinlemesine araştırılması ile elde edilmişler. Bu önemli kitabın birinci cildi, tarihçi ve tıp tarihçileri tarafından yazılmış 23 makaleden meydana geliyor. Eserde dikkatimizi çeken makalelerden bazılarının isimleri ise şöyle: Modern Tıp Penceresinden Osmanlı Tıp Anlayışına Bakış, Osmanlı Hastane Yönetmelikleri: Vakfiyelerde Osmanlı Dârüşşifâları, Tıp Dilinin Türkçeleşmesi Meselesi, Osmanlı Tıbbında Gül, Divan Şiirinde Sağlık.
Eserin ikinci cildinde Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi ve birçok bölgenin şeriye sicilleri, yani Osmanlı dönemine ait mahkeme kayıtları araştırılarak tespit edilmiş, sağlıkla ilgili belgelerin çeviri yazıları yer alıyor. Görüldüğü gibi kaynak eser niteliğindeki bu muhteşem eser içinde birbirinden müstesna isim ve makaleleri içinde barındırıyor. Arzumuz kültür dünyamıza önemli katkılar yapan bu tür çalışmaların sayısının artması yönünde.
--------------------
"OSMANLILARDA SAĞLIK" ADLI KİTAP, BİOFARMA İLAÇ SANAYİİ TARAFINDAN YAYIMLANDI..
Osmanlılarda Sağlık kitabının tanıtım toplantısı Çırağan Sarayı'nda yapıldı. 17 Haziran Cumartesi günü 09.30'da başlayan toplantıda konuşan uzmanlar, Osmanlılarda Sağlık kitabının, Osmanlı Sağlık tarihi alanında bir dönüm noktası oluşturacağını belirttiler. Toplantıya katılan akademisyenler, “Osmanlı sağlık yeterince ele alınmayan bir konuydu. Bu eser, bu alanda önemli bir boşluğu dolduracak. Her şeyden önce, konuyla ilgili en önemli kaynak olan arşiv vesikaları büyük bir başarı ile günümüz Türkçe’sine kazandırılmış. Ayrıca ülkemizin önde gelen akademisyenlerin araştırmalarıyla da Osmanlı tıbbı çeşitli açılardan ele alınıyor. Yeni tespitler, görüşler ve bakış açıları ortaya konuyor. Bu çalışma Osmanlı sağlık tarihine hem ilgiyi artıracak hem de çok önemli hataların düzeltilmesini sağlayacak. Bir anlamda, Osmanlı sağlık tarihi yeniden yazılacaktır” dediler.
“Tarihimize karşı sorumluluklarımız var”
Toplantının açılış konuşmasını yapan Biofarma Genel Müdürü İsmail Öncel, 61 yıldır sağlık alanında faaliyet gösterdiklerini, ilaçlarının çeşitli dünya ülkelerinde kullanıldığını söyledi. “Bize göre kültürel çalışmalara katkıda bulunmak da iş adamlarının en önemli görevidir. Bu faaliyetlere destek vermek, bu topraklarda yaşamanın, bu tarihe, bu millete, bu medeniyete mensup olmanın gereğidir. Bu yüzden, Biofarma olarak elimizden geldiği kadar kültürel etkinlikleri katkıda bulunmaya çalışıyoruz” dedi. Öncel konuşmasına şöyle devam etti: “Bu çalışma, bizim kültürel çalışmalarımızı taçlandıran bir eserdir. Hocalarımızın ifadesine göre, onlarca yıl kütüphanelerimizi süsleyecek bir başyapıttır. Yine onların ifadesiyle, kültür hayatımıza ciddi bir katkıdır. Doğrusu, bu bize büyük bir heyecan ve mutluluk veriyor.” Öncel kitabı yayınlama nedenlerini de şöyle açıkladı: “Biz, bu eserle, faaliyet alan? olarak doğrudan bizimle ilgili bir konudaki tarihi tecrübeyi insanımızın gündemine taşımayı istedik. Sağlık alanında tarihimizdeki uygulamaları, değerlendirmeleri, yaklaşımları, tarihi tecrübeyi ilim aleminin ve meraklılarının ilgisine sunmaya çalıştık. İngilizce özetlerle eserin daha geniş, uluslararası bir mahiyet kazanmasına gayret ettik. Sağlık tarihimize dünya çapında ilgi duyulmasına ve günümüz sağlık çalışmalarının tarihi bir perspektif kazanmasına katkıda bulunmayı hedefledik.”
“Dünya çapında kaynak bir eser”
Kitabın yayın kurulu Başkanı, Osmanlı tarih araştırmalarında dünyanın önde gelen isimlerinden Prof. Dr. Mehmet İpşirli, kitabın muhtevası, baskısı ve kadrosuyla dünya çapında kaynak bir eser olduğunu söyledi. İpşirli konuşmasında özetle şunları söyledi:
“Bu eser, Osmanlı tıp tarihi araştırmalarında önemli bir kilometre taşı mesabesindedir. Hem Osmanlı sağlık tarihinin çeşitli konularına tahsis edilen makalelerin, hem de sağlıkla ilgili arşiv vesikalarının aynı kitapta buluşması büyük bir imkandır. İki cilt olarak yayınlanan eserin birinci cildi farklı meslek mensuplarına hitap edecek, geniş kitlelerin konuya ilgisini canlı tutacak tarzda hazırlanmıştır. Bu ciltte, bilimsel değeri yüksek makaleler rahat okunur bir üslup ve Orijinal, estetik değeri yüksek zengin bir görsel materyal eşliğinde, adeta aynı zamanda bir sanat eseri gibi, okuyucuya sunuluyor.
İkinci ciltte ise, milyonlarca belge arasından tespit edilen arşiv vesikaları yer alıyor. Böylece, bilgi, uzmanlık, zaman, imkan ve mekan açısından ulaşılması pek de kolay olmayan arşiv vesikaları ilgililerin istifadesine sunuluyor. Kitaptaki belge sayısı 1500-2000 arasındadır, bu son derece önemli bir sayıdır. Belgeler, Başbakanlık Osmanlı, Topkapı Sarayı, Vakıflar Genel Müdürlüğü, Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü, Şer'iyye Sicil arşivleri ve çeşitli kütüphanelerde seçkin bir ekibin yoğun mesaisiyle hazırlanmıştır. Yayınlanan belgeler, tespit edilen binlerce vesika içerisinden, içerik, konu, coğrafya, tür, ait oldukları dönem, gördükleri işlem ve örnekleme gibi kriterler doğrultusunda belirlenmiştir. Ayrıca, resmi kayıtlar, mahkeme hükümleri, vakfiyeler, fetvalar gibi belge türlerinin aynı kitapta neşredilmesiyle de, eşine pek rastlanmayan bir çalışma yürütülmüştür. Özetlerin İngilizce'ye çevrilmesi ise konunun farklı milletlerin gündemine taşınması açısından dikkate değer tercihtir. Kitabın, önemli bir zenginliği de birinci dereceden kaynak özelliğine sahip yüzlerce görsel materyale yer verilmesidir. Kütüphane, müze, merkez ve özel arşivlerden büyük gayretlerle temin edilen, sanat ve tarihi değeri yüksek bu materyal, esere ayrı bir derinlik kazandırmıştır. Böylece kitap okunur olmanın yanında “seyredilir” bir estetik zenginliğe de sahiptir.
Yazı ve yayın kurulu üyelerinin meslek farklılığıyla interdisipliner bir mahiyete sahip, geniş bir ekibin gerçek manada takım çalışmasının mahsulü olan eser, bu alanda Türkiye'deki az sayıda başarılı örneklerden birisi olmasıyla da önemlidir. Neticede, muhtevası, tasarımı, görsel materyalinin orijinalliği, belgesel değeri, yoğunluğu, İngilizce tercümesi ve baskısıyla dünya standartlarında, beynelmilel bir eser hazırlanmıştır. Bu eser, yüz ağartan ve kültür hayatımıza katkısı önemle vurgulanması gereken bir baş yapıttır.”
“Tarihi tecrübe günümüze taşındı”
Proje Yönetmeni ve kitabın editörü Dr. Coşkun Yılmaz ile Dr. Necdet Yılmaz da kitabın içeriği ve hazırlanışı ile ilgili bilgi verdiler.
Kitap ülkemizin önde gelen akademisyenlerinin de katıldığı 70 kişilik bir ekip tarafından iki yılı aşkın bir sürede hazırlandı.
25x35 ebadında, kuşe kağıda renkli basılan kitapta, 450'nin üzerinde Osmanlı sağlık hayatıyla ilgili, Orijinal minyatür, yazma, gravür, resim ve çizim gibi görsel materyal yer alıyor.
Birinci ciltte, Osmanlı Sağlık hayatıyla ilgili 23 makale yer alıyor.
İkinci ciltte de 1500'den fazla arşiv vesikasının okunuşları Türkçe ve İngilizce özetleri bulunuyor. Bu belgeler, Osmanlı Arşivleri Dairesi Başkanlığı, Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi, İstanbul başta olmak üzere Osmanlı coğrafyasına ait çok sayıda ilin şeriyye sicilleri/ mahkeme kayıtlarında bulunan milyonlarca belge arasından tespit edilen binlerce belge içinden seçildi. Vakfiye kayıtları ve fetvalar da dikkate alındığında Osmanlı sağlık hayatı konusunda her alana ait belgeler bir araya getirilmiştir. Bu belgelerin konu, coğrafya, işlem, dönem ve alanlarına göre binlerce belge arasından belirlenmiştir.
Kitaptaki makale başlıklarından bazıları: Modern tıp penceresinden Osmanlı tıp anlayışına bakış, Osmanlı hastahane yönetmelikleri: Vakfiyelerde Osmanlı darüşşifaları, Tıp dilinin Türkçeleşmesi meselesi, Osmanlı tıbbında gül, Osmanlı hekimbaşılar ve hassa hekimleri, Osmanlı ordusunda sağlık hizmetleri, Osmanlı bahriyesinde sağlık hizmetleri, Osmanlı tıbbının kaynakları, Osmanlı döneminde Türkçe tıp yazmaları, Osmanlı döneminde Arapça tıp yazmaları, Osmanlı mahallesinin sakinleri: Mecnunlar ve deliler, Osmanlı hekimliğinde tıp ahlakı, Osmanlı Devleti’nde tıp eğitimi, Osmanlı döneminde ilaç yapımında kullanılan tıbbi bitkiler, Osmanlı’da serbest hekimlik yapan tabipler, Osmanlı darüşşifaları, Osmanlı kadı sicillerinin tıp tarihi araştırmalarındaki önemi, Hukuk ve Tıp: Fetvalara göre Osmanlı toplumunda hasta-doktor ilişkileri, Evliya Çelebi Seyahatnamesi’ne göre Osmanlılar’da sağlık hayatı, Osmanlı tıp tarihi araştırmaları bibliyografyası.
Kitabın yazı ve yayın kurulunda yer alan isimlerden bazıları: Prof. Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu, Prof. Dr. Mehmet İpşirli, Prof. Dr. İsmail Erünsal, Prof. Dr. İdris Bostan, Prof. Dr. Abdulkadir Özcan, Prof. Dr. Feridun Emecen, Prof. Dr. Nil Sarı, Prof. Dr. Ali Haydar Bayat, Prof. Dr. Ayten Altıntaş, Prof. Dr. Sebahattin Aydın, Prof. Dr. Osman Çetin, Prof. Dr. Mefail Hızlı, Prof. Dr. Ahmet Ağırakça, Prof. Dr. Hayreddin Kara,Prof. Dr. Mustafa Uzun, Prof. Dr. Hüsrev Subaşı, Prof. Dr. Ahmet Zeki Şengil, Prof. Dr. Hasan Aksoy, Dr. Nevzat Kaya, Dr. Hidayet Nuhoğlu, Doç. Dr. Erhan Afyoncu, Y. Doç. Dr. Arif Bilgin, Y. Doç. Dr. Recep Ahıshalı, Y. Doç. Dr. Fikret Sarıcaoğlu, Doç. Dr. Hanzade Doğan, Dr. Önder Bayır, Dr. Necdet Yılmaz, Dr. Coşkun Yılmaz Dr. Enes Gül, Dr. M. Rahim Ertekin, Dr. Yılmaz Yiğit, Dr. Necdet Okumuş, Doç. Dr. Tahsin Özcan, Doç. Dr. Bilal Kemikli, Doç. Dr. Zuhal Özaydın....
Tıp ve Osmanlı tarihi uzmanları eseri sahasının bir baş yapıtı ve onlarca yıl istifade edilecek bir kaynak eser olarak değerlendirmektedir.
Modern tıpçılar ise, kitabı aktüel tıp etiği, politikaları, organizasyonu, hasta doktor ilişkileri, halk sağlığı, ilaç üretimi, tedavi yöntemleri... açısından önemli bir kaynak ve tarihi tecrübeyi günümüze taşıyan bir eser olarak değerlendirmektedir.
